با نزديک شدن به فصل امتحانات، استرس و اضطراب نخستين چيزي است که در چهره اغلب دانش‌آموزان به چشم مي‌خورد. برخي از افراد در طول سال بدرستي درس‌هاي خود را مطالعه کرده‌اند و نگران نيستند اما آنهايي که درس خواندن را به شب امتحان واگذار کرده‌اند همچنان نگران و مضطرب به نظر مي‌رسند.
به گزارش پايگاه خبري تحليلي پيرغار، در عين حال کساني نيز وجود دارند که با اينکه درس نخوانده‌اند نگراني خاصي ندارند. به هر صورت وجود اضطراب و استرس شديد در هنگام امتحانات مي‌تواند افراد را دچار عوارض جدي کند بنابراين رعايت نکاتي که باعث کاهش اين استرس‌ها مي‌شود بسيار ضروري است.
دکتر مجتبي امين‌زاده متخصص روانپزشکي در گفت‌و‌گو با «ايران» با اشاره به اينکه اضطراب شايع‌ترين اختلال در بيماري‌هاي روانپزشکي است، مي‌گويد: اين بيماري مي‌تواند 40 درصد افراد بويژه زنان را درگير خود کند.
وي با تأکيد بر اينکه يکي از مهم‌ترين اضطراب‌هايي که مي‌تواند موجب آسيب به افراد شود اضطراب‌هاي زمان امتحانات است، تصريح مي‌کند: اغلب کودکان در دوران تحصيل‌شان استرس و اضطراب زيادي را تجربه مي‌کنند که اين مسأله مي‌تواند بسيار زيان آور باشد.
دکتر امين‌زاده، خاطرنشان مي‌کند: اضطراب مي‌تواند به صورت علائم جسمي، رواني، عاطفي و علائم شناختي در افراد ظاهر شود. تپش قلب، لرزش دست، تغييرات تنفسي، تکرر ادرار، عرق کردن دست‌ها و سردي اندام‌ها از علائم جسمي شايع در هنگام بروز استرس در افراد هستند. اين روانپزشک با تأکيد بر اينکه احساس نااميدي، اجتناب از مدرسه رفتن يا درس خواندن، خجالتي بودن و احساس خشم از علائم رواني و عاطفي هستند که در هنگام اضطراب ايجاد مي‌شوند، بيان مي‌کند: وجود اين علائم اگر در افراد تداوم داشته باشند ممکن است دانش‌آموز علاقه‌اش را نسبت به تحصيل از دست بدهد، دچار افت تحصيلي شود و حتي ترک تحصيل کند.
وي با اشاره به اينکه کاهش اعتماد به نفس نيز يکي از عوارض اضطراب‌هاي تحصيلي است، اظهار مي‌کند: اصرار خانواده‌ها بر اينکه فرزندان‌شان نمره‌هاي بالا داشته باشند يکي از علت‌هاي اصلي ايجاد اضطراب در آنها است.
البته وجود کمال‌گرايي در برخي از خانواده‌ها به طور مثال انتظار اينکه فرزندان‌شان تمام نمره هايشان بيست باشد يا شاگرد ممتاز کلاس شود نيز مي‌تواند از عللي باشد که منجر به اضطراب‌هاي تحصيلي بشود.
اين روانپزشک با اشاره به اينکه انتظارهايي که خانواده‌ها از دانش‌آموزان خود دارند اگر بيش از حد توان آنها باشد مي‌تواند موجب به وجود آمدن اضطراب و استرس شود، مي‌گويد: در برخي از موارد دانش‌آموزان از خود انتظارهايي دارند که بيش از حد توان‌شان است که اين مسأله بسيار آسيب زا است.
وجود رقابت‌هاي ناسالم ميان محصلان نيز مي‌تواند باعث اضطراب و استرس شود همچنين سخت گيري‌هاي والدين و نظام آموزشي نيز از علت‌هاي ديگر ايجاد اضطراب هستند.
دکتر امين‌زاده با اشاره به اينکه برخي از مدارس ممکن است انتظارهاي بيش از اندازه‌اي از دانش‌آموزان داشته باشند يا ملاک ارزشي‌شان را تنها به ملاک نمره محدود کرده باشند که اين اقدام امري غلط است، اظهار مي‌کند: ارزش‌بندي دانش‌آموزان در مدارس نبايد فقط براساس نمرات‌شان باشد و بايد به مهارت‌هاي آنها نيز توجه کافي کرد.
چراکه برخي از دانش‌آموزان ممکن است در مهارت‌هاي فرهنگي، ورزشي و هنري خاصي مهارت‌هاي لازم را داشته باشند که بايد به اين مهارت‌ها نيز در کنار امور تحصيلي توجه کافي شود. به گفته اين متخصص روانپزشکي، فردي ممکن است معدل هجده داشته باشد اما نسبت به فردي که داراي معدل بيست است داراي امتيازهاي ويژه‌اي مانند شرکت در امور ورزشي و فرهنگي باشد. در اين زمان نبايد براي دانش‌آموزي که معدل او بيشتر از ديگري است ارزش بيشتري قائل شد و دانش‌آموز ديگر را سرزنش کرد. وي با تأکيد بر اينکه ملاک‌هاي مدارس بايد بر اساس مهارت‌هاي دانش‌آموزان تنظيم شوند، بيان مي‌کند: اين مهارت‌ها هستند که براي آينده و زندگي دانش‌آموزان مفيد هستند بنابراين بايد به آنها نيز در کنار امور تحصيلي توجه کافي کرد.
راهکارهاي کاهش استرس
دکتر امين‌زاده درخصوص راهکارهاي کاهش استرس، خاطرنشان مي‌کند: توصيه مي‌شود خانواده‌ها و مدارس در حد هوش و توان افراد از آنها انتظار داشته باشند. وارد نکردن دانش‌آموزان به رقابت‌هاي تحصيلي نادرست و سرزنش نکردن آنها از راهکارهايي است که مي‌توان براي کاهش استرس انجام داد. اين روانپزشک با تأکيد بر اينکه آموزش مهارت‌هاي متنوع و انجام فعاليت‌هاي ورزش‌هاي مختلف در مدارس مي‌تواند باعث کاهش استرس‌هاي تحصيلي در کودکان و نوجوانان شود، مي‌گويد: دانش‌آموزان و دانشجويان بايد در طول سال درس هايشان را مطالعه کنند و نبايد درس خواندن را فقط به شب‌هاي امتحان اختصاص دهند.
وي بيان مي‌کند: فرهنگ سازي‌هاي لازم بايد در خصوص اينکه دانش‌آموزان دروس خود را در طول سال مطالعه کنند انجام شود همچنين در هنگام امتحانات اغلب شاهد بي‌خوابي‌هاي دانش‌آموزان و بيدار ماندن آنها در طول شب هستيم اما تنظيم خواب افراد نقش مؤثري در کاهش استرس و حتي موفقيت‌هاي تحصيلي دارد. اين دانش‌آموزان بايد در شب‌هاي امتحان نيز طبق روال روزهاي گذشته و بر اساس يک برنامه ثابت بخوابند.
دکتر امين‌زاده با تأکيد بر اينکه بر اساس تحقيقات تأثيري که خواب بر تمرکز و موفقيت دانش‌آموزان دارد بيشتر از بيدار ماندن در شب و درس خواندن‌هاي شبانه است، اظهار مي‌کند: به صورت کلي اگر فرد در شب‌هاي امتحان، خواب خوبي داشته باشد درصد تمرکز و موفقيتش بيشتر از فردي است که در طول شب شروع به درس خواندن کرده است.
نقش تغذيه در موفقيت دانش‌آموزان
اين روانپزشک، تصريح مي‌کند: تغذيه نقش مؤثري در موفقيت دانش‌آموزان دارد. به والدين توصيه مي‌شود به تغذيه کودکان خود در هنگام امتحانات توجه بيشتري داشته باشند. مصرف موادي مانند مويز، عسل، خرما، کشمش، گردو و بادام مي‌تواند در تقويت حافظه افراد مؤثر باشد. وي با اشاره به اينکه انجام ورزش‌هاي روزانه نيز مي‌تواند در تقويت حافظه و تمرکز دانش‌آموزان مؤثر باشد، مي‌گويد: خانواده‌ها به هيچ عنوان نبايد فرزندان‌شان را مجبور به بيدار ماندن در شب‌ها کنند چراکه اين مسأله بسيار زيان آور است و حتي باعث مي‌شود دانش‌آموزان اطلاعات گذشته خود را فراموش کنند. دکتر امين‌زاده در خاتمه اظهار کرد: حافظه انسان‌ها از حافظه کوتاه مدت و بلند مدت تشکيل شده است و در اغلب موارد حافظه بلند مدت است که در يادآوري مطالب به فرد کمک مي‌کند. اگر کودکان 24 ساعت بعد از ارائه درس توسط معلم‌شان درس هايشان را مطالعه و پس از آن نيز همان درس را يک هفته بعد، سپس يک ماه و در پايان 4 ماه بعد مطالعه کنند. اين درس در حافظه بلند مدت آنها باقي خواهد ماند.
منبع:روزنامه ايران